روابط معنایی در واژگان؛ نشانه شناسی

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- نسبتی که مدلول های دال های زبانی دارند چگونه است؟ در این نوشتار به این سوال پاسخ می دهیم:

1. هم معنایی (Synonymy): مخفی-پنهان؛ جنگ- نبرد

2. هم آوایی (Homonymy): شیر- شیر؛ شانه-شانه

3. تضاد (Antonymy): سرد و گرم؛ شب و روز؛ روشن؛ تاریک.

4. شمول معنایی (Hyponymy): گل-لاله؛ انسان- زن؛ رنگ- آبی.

5. تناسب (Proportionality): نسبت انسان با پا مثل نسبت ماشین با چرخ است.

نگاهی به تحقیق «بازنمایی هویت جنسی در کتاب های زبان فارسی، انگلیسی و عربی»

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- دکتر سلطانی در درس نشانه شناسی و مطالعات فرهنگی به تحقیقی که پیرامون زنان و زبان شده بود نگاه کردند.

سوال این پژوهش: چه مناسباتی میان زبان و جنسیت وجود دارد؟

کتاب های راهنمایی دبیرستان و ابتدایی را بررسی کرده است.

روش: تحلیل محتوا

جامعه آماری: کتاب های فارسی، عربی، انگلیسی راهنمایی، دبستان و دبیرستان.

یافته های پژوهش: 

ویژگی های جنسیتی در تصاویر:

• نسبت تصاویر مردان و زنان
• تصاویر مردان بیشتر بوده اند و حدودا 67 % 
• در کتاب های فارسی 73 %
• در کتاب های انگلیسی و عربی 60 %
• تصاویر زنان در کتاب های انگلیسی 28%، فارسی 11% و عربی 21%
• بازنمایی اسامی مردان و زنان
• 20 % بازنمایی اسامی افراد بر حسب جنسیت بوده است.
• در کلیه کتاب های فارسی و انگلیسی و عربی اسامی مردان به طور چشمگیری بیشتر از زنان بوده است.
• کمترین میزان تفاوت جنسیتی در کتاب های انگلیسی است.
• فارسی و عربی یکسان 
• حدود یک چهارم اسامی زنان بوده است.
• اسامی زنان در دوره ابتدایی 25 %، راهنمایی 14% و دبیرستان 8%.
• ضمیرهای مذکر/ مونث و بازنمایی تفاوت های جنسیتی
• ضمیرهای مذکر خیلی بیشتر از ضمیرهای مونث بود.
• در انگلیسی متعادل بوده
• کلمه ها و واژه های جنسیتی
• کلمه و  واژه های مذکر (پدر، مرد، آقا و پسر) و مونث (مادر، زن، خانم و ...) بررسی شدند.
• 77 % مذکر و 33 % مونث بودند.

زبان به عنوان نظام نشانه ای

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- دکتر سلطانی فر در کلاس نشانه شناسی و مطالعات فرهنگی بحث زبان به عنوان نظام نشانه ای را مطرح کرد.

لیکاف نظام نشانه ای را به دو رویکرد عمده تقسیم می کند:

1. رویکرد ذات گرایانه (Essentialism): این رویکرد در یونان باستان ظهور کرده است. ذاتگرایان ریشه ها در تفاوت های زیست گرایانه می دانند و شیوه های جماعه این نقش های فرهنگی را خلق کرده است.

رویکرد ذات گراینه خود به سه بخش تقسیم می شود:

الف) رویکرد نقصان: طبق آن تفاوت های زنان نقص دارند.

ب) رویکرد تسلط: بعنی سلطه ای که مردان بر زنان دارند باعث این تفاوت های زبانی شده است اما آن را طبیعی نشان می دهند.

ج) رویکرد تفاوت: آنها متفاوت صحبت می کنند. چون خودشان متفاوت هستند. تفاوت ها طبیعی اند.

2. رویکرد برساختگرایانه (Constructionism): این رویکرد می گوید که انسان ها بلحاظ ذاتی تفاوتی ندارند و سلطه در گفتار مردانه و انفعال زنانه برساخته ساختهای مردانه است؛ آنها این را در زبان تولید می کند. 

رویکرد برساختگرایانه خود به دو بخش تقسیم می شود:

الف) رویکرد قوی که کاملا ریشه در قراردادهای اجتماعی دارد.

ب) رویکرد ضعیف که بخشی را طبیعی و بخشی را برساخته می دانند.