اسطوره شناسی؛ تاریخ آرمانی در مطالعات فرهنگی

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- در این بخش از کلاس دکتر سلطانی به موضوع اسطور رسیدیم و می خواهیم به طور بسیار خلاصه مروری بر اسطوره داشته باشیم.

جوزف کمپل:

اسطوره بسیار مهمتر و درست تر از تاریخ است. تاریخ صرفا روزنامه نگاری است و می دانید که روزنامه نگاری چقدر قابل اعتماد است.

اسطوره:

Myth به معنای اسطوره است که از کلمه یونانی Mythos می آید که سه معنا دارد:

1. کلمه

2. گفتار

3. قصه خدایان

اسطوره، روایتی است که در آن شخصیت های اصلی خدایان، قهرمانان و موجودات راز آمیز بوده، پیرنگ داستان حول نشانه یا معانی جهان قدیمی قرار می گیرد.

در فرهنگ های باستانی، اسطوره ها نظریه هایی برای پیدایش جهان بودند. 

در مورد فرهنگ ماه گرفتگی: در شمال می گویند که جادوگری روی صورت ماه را چنگ می اندازد و در زمان ماهگرفتگی، سر و صدای ظروف رویی راه می اندازند.

رعد و برق: صدای نعل اسب پیرزنی روی ابرها است.

چه اسطوره های بومی از این دست می شناسید؟

اسطوره در حقیقت نشان دهنده نظام های معنایی هستند که سازنده نظام های اجتماعی و فرهنگ های مختلف هستند.

برای شناخت فرهنگ باید اسطوره های آنها را مطالعه کرد.

• اسطوره های خلقت/ کیهان شناختی (Cosmogonic Myth) همه این دسته از اسطوره ها هدفشان تبیین آفرینش است. در مورد اسطوره های یونان می گویند، زمین ماده است و آسمان نر. همه چیز حاصل نزدیکی زمین و آسمان است.
• اسطوره های معاد شناختی (Eschatological Myth): موجودی است که از آسمان می آید و آدم های خوب را به بهشت می فرستد و بدها را به جهنم می فرستد. ویرانی عظیمی که اسمش Apocalypse (مانند آتش) اتفاق می افتد و آخرین نبرد بین حق و باطل (خدایان) اتفاق می افتد.

فیلم آخر الزمان را ببینید.

برخی اسطوره ها برای حل این موضوع تولد مجدد و آمدن منجی را مطرح کرده اند.

فیلم ارباب حقله ها را ببینید.

• اسطوره های تبیینی (Explanatory myth): اسطوره هایی که فرآیندهای طبیعی را تبیین می کنند. در اسکاندیناوی خدایی به نام (ثور) وجود دارد که این خدا وقتی به سمت دشمنان پرتاب می کند، رعد و برق به وجود می آید. در یونان باستان، برای تبیین پدیده های جوی، پنتون، خدای دریا، و برادرش ژپیتر خدای آسمان ها را خلق کردند. 

برای اسطوره شناسی کتاب های استاد جلال ستاری را مطالعه کنید.

• اسطوره مرگ (Death Myth): برای توضیح مرگ در جزایر ترو بریانه در اقیانوس آرام مردم معتقد بودند حضرت ایوب به درون آب می رود و دوباره عمر دوباره و جوانی می یابد. داستان بچه و مادر پیرش که درون اقیانوس می رود و بر می گردد و بچه از مادرش می ترسد و مادر دوباره بر می گردد و پوست قدیمی اش را می پوشد و فناپذیری انسان از بین می رود.