تشابه و تفاوت های سوسور و پیرس

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- در این نوشتار به تفاوت ها و تشابهات نظریه سوسور و پیرس می پردازیم.

مصداق سوسور= شی پرس

دال سوسور= بازنما پرس

نشانه سوسور دوگانه خود بسنده است و در حالیکه نشانه پرس سر جزئی است.

پرس که می گوید تعبیر، یعنی تفسیرگر است و یعنی مخاطب در ذهن مخاطب یعنی در ذهن آن شخص نشانه ای برابر یا شاید نشانه ای بسط یافته خلق می کند.

نشانه ای که به این ترتیب نامیده می شود. من نشانه شیئیت می نامم و همین فرآیند که نشانه ای توسط نشانه دیگر تعبیر می شود، نشانگی نامحدود می گویند.

پرس پیچیده ترین تقسیم بندی از نشانه بندی را ارائه داده است که 66 نوع نشانه می باشد:

1. تصویر گونه / شمایل ها: نشانه هایی که از طریق شبیه سازی و مصداق واقعی صورت نشانه ها را شکل داده ایم. (هرچیزی شبیه مصداق باشد)

نمادهایی آوایی و نام آوا نوعی تصویرگونه زبان هستند. مثل تیک تاک ساعت و شرشر آب.

در بازنمایی غیر کلامی نیز تصویر گونگی شامل عکس ها، نقاشی و ... می شود.

در ارتباطات غیر کلامی مثل I، II، III بازنمایی تصویر گونه هستند. 

چیک چیک--> تصویرگونه صوتی

نقاشی و عکس--> تصویرگونه عکس

بوی مصنوعی از عطر گل ها--> تصویر گونه عکس

آیکن به معنای شمایل یا تمثال در فارسی است.

ما در تصویر ائمه--> شمایل یا تمثال می گویند.

نشانه های ICONIC یا تصویر گونه بر اساس تقلید از روی طعم، شکل، بو، صدا و ... شکل می گیرد.

شکل گیری زبان نوشتاری به میل انسان از صداهای طبیعی بر می گردد. به تدریج شروع به نوشتن می کند. اول از شکل واقعی تصویری شروع می کند.

نمونه ای از تصویر مصری

خط آوایی است--> مثل فارسی

خط تصویرگونه--> چینی

تصویرگونگی در فرآیند زبان آموزی بچه ها نیز خیلی مهم است.

فرآیند رشد کودک بر اساس تصویرگونگی را می آموزد.

در دنیای بزرگسالان نیز در کامپیوتر از نشانه های تصویرگونه استفاده می شود.

2. نمایه ای: نشانه ای است که از آن تقلید شکلی نمی شود اما به صورت غیر مستقیم به مصداق اشاره دارد.

این ربطی به دست ندارد بلکه نشانه نمایه ای است.

نمایگی در زبان کاربرد زیادی دارد. ما نمایه های مختلفی داریم:

1. نمایه های مکانی: مثل اینجا و آنجا

2. نمایه های زمانی: مثل حالا، فردا و دیروز

شنبه--> قراردادی است.

3. نمایه های شخصی: مثل من، تو، ما، شما

3. نمادها

نوع سوم نشانه پرس است. نشانه مهم و تعداد بیشتر آنها است. نماد چیزی است که نه به طور مستقیم و صورت مصداق است. اساسا بر قرارداد و توافق مبتنی است.

ما در طول تاریخ قرارداد کرده ایم که به درخت بگوییم درخت!

پرچم سفید یک نماد است و به عنوان نمادی که «صلح» می باشد. 

سبز/ هلال به عنوان نمادی از اسلام است.

صلیب نمادی از مسیحیت است.

بعضی نمادهای معروف:

نظریه بنیادی نشانه

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- در این یادداشت و یادداشت هایی که پس از این خواهم نوشت به بحث نظریه های حوزه نشانه خواهم پرداخت.

ابتدا باید گفت که دیدگاه های یک سری افراد که در نشانه شناسی پایه گذار بودند، در نشانه شناسی تاثیر گذار بوده است:

1. فردیناندو سوسور

2. چارلز سندرس پرس

سوسور مجموعه ای از دوگانگی ها را مطرح کرد:

1. زبان (LONG)

2. گفتار (PAROLE)

ساخت، بروز روساختی را سوسور مطرح کرده است که در نشانه شناسی ساختگرا، روابط همنشینی و جانشینی در نظام نشانه ها قرار می گیرد.

مفهوم دال و مدلول و بازنما، موضوع و تعبیر توسط سوسور و پرس مطرح شده است.

بحث تصادقی بودن دال و مصداق را سوسور مطرح کرده است. در زبان های مختلف واژه های مختلف برای یک مصداق داریم. این یعنی رابطه مشخصی میان دال و مصداق وجود ندارد.

نام آوا= قو قولی قوقو

غیر نام آوا= درخت

نام آوا تبدیل به کلمات شده اند. مثلا: اردک--> کواک --> نام آن داک Dock

نظریه پیدایش زبان--> Sound Symbolism --> در طول هزاران سال به اینجا رسیده ایم.

نمادگرایی آوایی توسط پرس جدی گرفته شد.

به هنگام تولید صوت، نشانه از مصداق تبعیت می کنید.

حالت برانگیختگی ایجاد می شود.

2. پرس

پرس مفهوم پراگماتیسم را در فلسفه مطرح کرده که وارد حوزه های دیگر شده است. و به لحاظ نشانه اگرچه سوسور گفته که دال و مدلول نشانه را تشکیل می دهند، پرس می گوید سه بخشی است.

نشانه ساختاری سه وجهی:

بازنما/ تعبیر/ شی یا موضوع

تاریخ نشانه شناسی بعد از سوسور

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- بعد از سوسور نشانه شناسی بسیار جدی دنبال شد و بنابراین می توانیم در این یادداشت به طور خلاصه مروری بر این دوره داشته باشیم.

فردیناندو سوسور (1913-1857) زبانشناس سوئیسی که از اصطلاح سیمیولوژی استفاده کرد به قیاس سوسیولوژی، سایکولوژی و غیره.

بعد از وی چارلز سندرس پرس (1839-1914) فیلسوف امریکایی که تحت تاثیر اندیشه های لاک از اصطلاح سمیوتیک استفاده کرد که بیشتر تداعی های فلسفی دارد.

در واقع واژه Seismology اروپایی و واژه Semiotics سنت امریکایی را نشان می دهد.

سوسور از اصطلاح همزمانی و درزمانی برای تفکیک قائل شدن میان دو نشانه شناسی استفاده کرد.

نشانه شناسی همزمانی به بررسی شکل و معنای نشانه در یک زمان خاص می پردازد. 

نشانه شناسی درزمانی به بررسی تحول شکل و معنای نشانه در طی گذشت زمان می پردازد.به عبارت دیگر:  اگر همزمان در یک زبان یک واژه را در ارتباط با سایر واژگان بررسی کنیم به روش همزمانی عمل کرده‌ایم و اگر به تبارشناسی آن واژه بپردازیم روش درزمانی را برگزیده‌ایم.

پرسونا در یونان باستان

1. ماسکی که بازیگران می پوشند.

2. شخصیت بازیگر

3. شخصیت انسان به طور کلی

(نکته ای که در میان توسط دکتر سلطانی فر مطرح شد این بود که کالیگرافی یا خط خوانی یک تخصص است که می توانید آن را در نشانه شناسی دنبال کنید.)

پرس جامع ترین گونه شفاهی نشانه ها را ارائه کرد و آنها را به 66 گونه تقسیم کرد. یکی از این نوع نشانه ها، نشانه های کیفی یا Qualitative هستند که نشانه هایی را شامل می شوند که به کیفیت اشاره دارند.

مانند صفات (رنگ، اندازه، نشانه و ...) در ارتباطات کلامی و هارمونی و نواها (موسیقی) یا رنگ ها (نقاشی) را شامل می شوند.

در قرن بیستم چند چهره کلیدی هستند که اندیشه های پرس و سوسور را ادامه دادند و باعث گسترش نشانه شناسی شدند:

1. چارلز موریس (1979-1901)

2. رومن یاکوبسن (1896- 1982)

3. رولان بارت (1918-1980)

4. اجیرداس گریماس (1917-1992)

5. توماس شیبوک (سوبک) (1920-2001)

6. امبرتو اکو (1932-0000)

چارلز موریس که بود؟

این نشانه شناس امریکایی  روش شناسی را به سه دسته تقسیم کرده است:

1. نحو (Syntactics): مطالعه روابط میان نشانه ها و معانی اصلی آنها

2. معنا شناسی (Semantics): مطالعه روابط میان نشانه ها و معانی اصلی آنها.

3. کاربرد شناسی (Pragmatics): مطالعه میان نشانه ها و کاربرد نشانه ها.

رومن یاکوبسن که بود؟

این نشانه شناس امریکایی (متولد روسیه) مفهوم نشانه های برانگیخته (Motivated Signs) را معرفی کرد. نشانه های بر انگیخته نشاندهنده تمایل ما برای بازنمایی جهان به واسطه شبیه سازی است.

در واقع رابطه میان مصداق و دال است و مصداق صورت دال را بر می انگیزد. بازنمایی تلاشی برای شبیه سازی جهان است.

این اصطلاح را سوسور و پرس هم به کار برده اند. در حقیقت، هرچه دال بیشتر توسط مدلول مقید شده باشد، آن نشانه برانگیخته تر است. نشانه های تصویر گونه/ شمایلی شدیدا برانگیخته هستند و ...

پرس سه نوع نشانه را معرفی می کند:

1. نشانه های نمادین (Symbolic): مانند درخت

2. نشانه های نمایه ای (Indexical): مانند تصویری از درخت

3. نشانه های تصویر گونه (Iconic): مانند نقشی از درخت

درجه برانگیختگی از یک به صد است.

رولان بارت کیست؟

نشانه شناس فرانسوی است که از قدرت تحلیل های نشانه شناسی بهره گرفت تا نشان دهد که چگونه نشانه شناسی را به مطالعات فرهنگی معرفی کند.

الجیرداس گریماس کیست؟

نشانه شناس فرانسوی که مبدع بخش جدیدی از نشانه شناسی به نام روایت شناسی بود. از نظر او، روایت شناسی مطالعه این است که دریابیم چگونه انسان ها در فرهنگ های مختلف روایت ها (اسطوره ها، داستان ها و ...) ی مشابهی را ابداع می کنند. و اینکه چرا شخصیت ها، طرح ها، و درون مایه های این روایت ها تقریبا مشابه یکدیگرند.

او مفهوم مربع نشانه شناسی را مطرح کرد. و اعتقاد داشت که ما یک ساختار چهارگانه داریم که در مقابل یکدیگر مفاهیم را درک می کنیم.

فقیر در مقابل غیر فقیر و 

سرمایه دار در مقابل غیر سرمایه دار

توماس شبوک کیست؟

شبوک از نشانه شناسی بهره گرفت تا نظام های علامتی حیوانات را مطالعه کند. او این شاخه را نشانه شناسی جانواری نام گذاشت. (کتاب کلیات نشانه شناسی را برای این موضوع بخوانید.)

امبرتو اکو کیست؟

این نشانه شناس ایتالیایی، در حوزه رابطه واقعیت و نشانه تحقیق می کند. به ویژه با رمان معروف خود به نام «گل سرخ» که به فیلم تبدیل شد نشانه شناسی را وارد فرهنگ عامه کرد.