تاریخ نشانه شناسی بعد از سوسور

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- بعد از سوسور نشانه شناسی بسیار جدی دنبال شد و بنابراین می توانیم در این یادداشت به طور خلاصه مروری بر این دوره داشته باشیم.

فردیناندو سوسور (1913-1857) زبانشناس سوئیسی که از اصطلاح سیمیولوژی استفاده کرد به قیاس سوسیولوژی، سایکولوژی و غیره.

بعد از وی چارلز سندرس پرس (1839-1914) فیلسوف امریکایی که تحت تاثیر اندیشه های لاک از اصطلاح سمیوتیک استفاده کرد که بیشتر تداعی های فلسفی دارد.

در واقع واژه Seismology اروپایی و واژه Semiotics سنت امریکایی را نشان می دهد.

سوسور از اصطلاح همزمانی و درزمانی برای تفکیک قائل شدن میان دو نشانه شناسی استفاده کرد.

نشانه شناسی همزمانی به بررسی شکل و معنای نشانه در یک زمان خاص می پردازد. 

نشانه شناسی درزمانی به بررسی تحول شکل و معنای نشانه در طی گذشت زمان می پردازد.به عبارت دیگر:  اگر همزمان در یک زبان یک واژه را در ارتباط با سایر واژگان بررسی کنیم به روش همزمانی عمل کرده‌ایم و اگر به تبارشناسی آن واژه بپردازیم روش درزمانی را برگزیده‌ایم.

پرسونا در یونان باستان

1. ماسکی که بازیگران می پوشند.

2. شخصیت بازیگر

3. شخصیت انسان به طور کلی

(نکته ای که در میان توسط دکتر سلطانی فر مطرح شد این بود که کالیگرافی یا خط خوانی یک تخصص است که می توانید آن را در نشانه شناسی دنبال کنید.)

پرس جامع ترین گونه شفاهی نشانه ها را ارائه کرد و آنها را به 66 گونه تقسیم کرد. یکی از این نوع نشانه ها، نشانه های کیفی یا Qualitative هستند که نشانه هایی را شامل می شوند که به کیفیت اشاره دارند.

مانند صفات (رنگ، اندازه، نشانه و ...) در ارتباطات کلامی و هارمونی و نواها (موسیقی) یا رنگ ها (نقاشی) را شامل می شوند.

در قرن بیستم چند چهره کلیدی هستند که اندیشه های پرس و سوسور را ادامه دادند و باعث گسترش نشانه شناسی شدند:

1. چارلز موریس (1979-1901)

2. رومن یاکوبسن (1896- 1982)

3. رولان بارت (1918-1980)

4. اجیرداس گریماس (1917-1992)

5. توماس شیبوک (سوبک) (1920-2001)

6. امبرتو اکو (1932-0000)

چارلز موریس که بود؟

این نشانه شناس امریکایی  روش شناسی را به سه دسته تقسیم کرده است:

1. نحو (Syntactics): مطالعه روابط میان نشانه ها و معانی اصلی آنها

2. معنا شناسی (Semantics): مطالعه روابط میان نشانه ها و معانی اصلی آنها.

3. کاربرد شناسی (Pragmatics): مطالعه میان نشانه ها و کاربرد نشانه ها.

رومن یاکوبسن که بود؟

این نشانه شناس امریکایی (متولد روسیه) مفهوم نشانه های برانگیخته (Motivated Signs) را معرفی کرد. نشانه های بر انگیخته نشاندهنده تمایل ما برای بازنمایی جهان به واسطه شبیه سازی است.

در واقع رابطه میان مصداق و دال است و مصداق صورت دال را بر می انگیزد. بازنمایی تلاشی برای شبیه سازی جهان است.

این اصطلاح را سوسور و پرس هم به کار برده اند. در حقیقت، هرچه دال بیشتر توسط مدلول مقید شده باشد، آن نشانه برانگیخته تر است. نشانه های تصویر گونه/ شمایلی شدیدا برانگیخته هستند و ...

پرس سه نوع نشانه را معرفی می کند:

1. نشانه های نمادین (Symbolic): مانند درخت

2. نشانه های نمایه ای (Indexical): مانند تصویری از درخت

3. نشانه های تصویر گونه (Iconic): مانند نقشی از درخت

درجه برانگیختگی از یک به صد است.

رولان بارت کیست؟

نشانه شناس فرانسوی است که از قدرت تحلیل های نشانه شناسی بهره گرفت تا نشان دهد که چگونه نشانه شناسی را به مطالعات فرهنگی معرفی کند.

الجیرداس گریماس کیست؟

نشانه شناس فرانسوی که مبدع بخش جدیدی از نشانه شناسی به نام روایت شناسی بود. از نظر او، روایت شناسی مطالعه این است که دریابیم چگونه انسان ها در فرهنگ های مختلف روایت ها (اسطوره ها، داستان ها و ...) ی مشابهی را ابداع می کنند. و اینکه چرا شخصیت ها، طرح ها، و درون مایه های این روایت ها تقریبا مشابه یکدیگرند.

او مفهوم مربع نشانه شناسی را مطرح کرد. و اعتقاد داشت که ما یک ساختار چهارگانه داریم که در مقابل یکدیگر مفاهیم را درک می کنیم.

فقیر در مقابل غیر فقیر و 

سرمایه دار در مقابل غیر سرمایه دار

توماس شبوک کیست؟

شبوک از نشانه شناسی بهره گرفت تا نظام های علامتی حیوانات را مطالعه کند. او این شاخه را نشانه شناسی جانواری نام گذاشت. (کتاب کلیات نشانه شناسی را برای این موضوع بخوانید.)

امبرتو اکو کیست؟

این نشانه شناس ایتالیایی، در حوزه رابطه واقعیت و نشانه تحقیق می کند. به ویژه با رمان معروف خود به نام «گل سرخ» که به فیلم تبدیل شد نشانه شناسی را وارد فرهنگ عامه کرد.