دانلود رایگان کتاب جامعه شناسی سینما + خلاصه کتاب

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- در حوزه جامعه‌شناسی سینما، متأسفانه آثار زیادی در دسترس نیست. این نقیصه به طور جدی، در تألیفات گونا‌گونی که در حوزه جامعه‌شناسی سینمای ایران، از سوی نویسندگان مختلف، به نگارش در می‌آیند دیده می‌شود. ضعف دیدگاه و شیوه‌های تحلیل جامعه‌شناسانة اطلاعات و اساساً مدلی اجتماعی برای تبیین جریانات گونا‌گون سینمایی، از جمله بارزترین نقصان‌ها و کاستی‌هایی است که می‌توان در این زمینه، به آنها اشاره کرد. این مقاله در پی ارائه سیما‌یی از یک کتاب در زمینة جامعه‌شناسی سینما است که می‌تواند چونان منبع و مرجعی قابل استفاده برای تحلیل اجتماعی سینما به شمار آید.

عنوان اصلی کتاب، جامعه‌شناسی هنر فیلم، نوشته جرج هواکو است و به نام جامعه‌شناسی سینما، توسط بهروز تورانی ترجمه شده است. جامعه‌شناسی سینما کتابی بی‌ادعاست و سر آن ندارد که نسخه‌ای جامع و مانع و بی‌نقص ارائه دهد. بلکه به اذعان نویسنده‌اش، تلاشی است در بررسی سه جریان سینمایی که ظهور و سقوط آنها مشخص است. نویسنده در مقدمة مهمی که نگاشته، تلاش خود را مصروف ارائة طرحی کرده که براساس آن سه جریان مهم سینمایی جهان را بررسی و تحلیل کرده است.

1. اکسپرسیونیسم آلمان؛ 2. اکسپرسیو ـ رئالیسم شوروی؛ 3. نئورئالیسم ایتالیا.

در زمینة هر یک از این جریان‌های سینمایی، کتاب‌ها و تألیفات قابل ملاحظه‌ای به زبان فارسی وجود دارند؛ اما کمتر اثری می‌توان یافت که با نوع نگاه خاص این کتاب، به این سه جریان سینمایی تقرب حاصل کرده باشد.

به هر روی، کتاب هواکو می‌کوشد با ارائة طرحی جامعه‌شناختی، مبتنی بر مدلی که مارکس در تحلیل مسایل اجتماعی پیش کشید ـ طرحی که مبتنی بر زیربنای روابط تولیدی و اقتصادی و روبنای ایدئولوژیکی و فرهنگی بود ـ شرایط و زمینه‌‌های بررسی ظهور و سقوط این جریان‌های سینمایی را فراهم کند.

طرحی که نویسندة این کتاب بر اساس آن، سینمای سه کشور آلمان، شوروی و ایتالیا را بررسی کرده، مبتنی بر چهار عنصر قوام‌دهنده است که با خلأ و کمبود هر یک از آنها، شکل‌گیری جریان سینمایی با اخلال مواجه می‌شود:

1. کادری از کارگردانان، فیلمبرداران، مونتورها، بازیگران و دیگر تکنسین‌ها؛

2. مجموعه‌ای از ابزارهای صنعتی لازم برای تولید فیلم؛

3. وجود تشکیلات صنایع فیلم که یا با ایدئولوژی مطرح شده در این فیلم‌ها هماهنگی دارد یا دست‌کم به آن اجازة بروز می‌دهد؛

4. جو سیاسی که با ایدئولوژی مطرح شده در این فیلم‌ها هماهنگی دارد یا دست کم به آن اجازة بروز می‌دهد.

براساس این طرح در مادة اول، کتاب و نویسنده متوجه شرایط نرم‌افزاری شکل‌گیری یک موج فیلم است؛ کسانی که برحسب شرایط نو ظهور و تازه، بتوانند انتظارات جدید را پاسخ گویند و پیام‌های جدید ارائه دهند. مادة دوم ناظر به جنبة سخت‌افزاری مقولة موج فیلم است؛ وجود دوربین و فیلم خام که در دسترس افراد باشد تا بتوانند به راحتی، در حوزة فیلم‌سازی فعالیت کنند. مادة سوم ناظر به نهاد یا تشکیلات بانی تولید فیلم است؛ یعنی تهیه‌کننده و حمایت‌کنندة مالی فیلم که باید با پیام فیلم موافق باشد و از ساخته شدن آن حمایت کند و تأمین مالی سازندگان فیلم را به عهده گیرد.

و مادة چهارم ـ که می‌توان آن را قابل اهمیت‌ترین دانست ـ ناظر به شرایط موجود سیاسی است که اجازة ارائة آثار تولید شده را بدهد و این معطوف به آن است که ایدئولوژی طرح شده در لایه‌های فیلم، بر معیارهای ایدئولوژیکی حزب سیاسی حاکم، منطبق باشد یا حداقل با آن مخالفت نکند.

نویسنده در بخش‌هایی که به کمبودها و نقصان‌های کارش اشاره می‌کند، این نکته را گوشزد می‌کند که منابع و مراجع لازم برای بررسی نقش دست‌اندرکاران و سیاست‌گذاران، به اندازة کافی موجود است؛ اما دربارة تماشاچیان و استقبال و عدم استقبال آنان، اطلاعات اندکی وجود دارد. از این رو، نمی‌توان به لحاظ استقبال تماشاگران، تطور، تکامل و سقوط جریان‌های سینمایی یا موج فیلم‌ها را تحلیل کرد به همین دلیل، نویسنده خود را به بررسی اسناد در دسترس در دو حوزة سیاستگذاران و دست‌اندرکاران محدود می‌کند.

فصل اول کتاب به سینمای آلمان و اکسپرسیونیسم اختصاص یافته است. در این فصل، ضمن بررسی توصیفی چند فیلم شاخص سینمای اکسپرسیونیستی آلمانی، چون مطب دکتر کالیگاری، نوسفراتو و دکتر مابوزه، نقش سینماگران، سیاست‌مداران و اوضاع متغیر سیاسی آلمان در سال‌های جنگ جهانی اول و پس از آن، در شکل‌گیری موج فیلم‌های اکسپرسیونیستی نشان داده می‌شود. در ادامه، به سنخ‌شناسی ایدئولوژیکی سینماگران بزرگ این نهضت، مانند روبرت ونیه، جوزف فن اشترنبرگ و فریتس لانگ پرداخته می‌شود و به سمت‌گیری‌های مشترک آنها با یو. اف. آ نیز اشاره می‌شود و حمایت آن مؤسسه از آثار تولیدی این سینماگران، یکی از عوامل اصلی ادامة حیات آنها تلقی می‌شود. در فصل دوم که به تحلیل سینمای اکسپرسیو ـ رئالیستی شوروی پرداخته شده، ضمن اشاره به شرایط متغیر بعد از انقلاب اکتبر و تأسیس مدرسه‌ای سینمایی برای تربیت نسل جدید سینماگران و حضور کسانی چون کولوشف، آیزنشتاین، ورتوف و پودوفکین در فعالیت‌های مرتبط با این مؤسسه، اشاره می‌شود که حضور آنان در جبهة لهستان، زمینه‌ای فراهم کرد تا آنها با دوربین آشنا شوند و فیلم‌های مستند بسازند.

در ادامه، نویسنده به جریان‌های مختلفی چون ملی شدن صنعت فیلم و مواد خام سینمایی و تبعات آن و تغییرات گستردة مدیریتی در حوزة سینمای شوروی اشاره می‌کند و به بررسی تأثیر آن بر شکل‌گیری موج جدید فیلم‌سازی شوروی می‌پردازد. نهاد دولتی‌ای که به نام سووکنیو تأسیس شد و کار تهیه، تولید و پخش فیلم را به عهده گرفت، زمینة لازم برای ساخت فیلم‌های اکسپرسیو ـ رئالیستی را به وجود آورد.

در فصل سوم، نویسنده به تحلیل سینمای نئورئالیستی ایتالیا می‌پردازد و با ترسیم اوضاع اجتماعی دوران پس از جنگ دوم جهانی، زمینه‌های ارجاعی این فیلم‌ها را توضیح می‌دهد.

در این فصل، ضمن معرفی سینماگرانی چون ویسکونتی، زاواتینی، روسلینی، دسیکا و دسانتیس و زمینة‌ اجتماعی‌ آنان، به نقش مرکز تجربی برای تربیت نسل سینماگران نو ایتالیا اشاره می‌کند و در ادامه به نقش خاص مجموعة استودیوهای تولید فیلم چینه‌چیتا و شرایط خاص ایدئولوژیکی حاکم بر فضای آن زمان ایتالیا نیز اشاره می‌شود. بخش پایانی کتاب ضمن اشاره به همان عناصر ساختاری که در فصل اول و مقدمة کتاب آمده بود، به مقایسة وجوه تشابه و تفاوت این سه موج فیلم می‌پردازد.

کتاب جامعه‌شناسی سینما با وجود حجم اندک خود، نشان می‌دهد که در روش تحلیل اجتماعی سینما، نمی‌توان بدون وجود روش و متدولوژی درست برای تحلیل و تجزیة اطلاعات، به نتیجة مطلوب رسید.

شیوة نگارش کتاب، بسیار خوب و سنجیده است و نویسنده به هیچ روی، از مواضع و مقدماتش عدول نمی‌کند، بلکه می‌کوشد فیلم‌های اشاره شده در متن را با معیاری خاص، تجزیه و تحلیل کند. به هر روی، تأمل در نتایج و روش کار نویسندة کتاب، برای درک هر چه بهتر جامعه‌شناسی سینما مفید خواهد بود و برای نسل جوان، محقق و پژوهشگر معاصر می‌تواند الگویی برای تجزیه و تحلیل جریانات و اتفاقات سینمایی در حوزة تاریخی بعد از انقلاب اسلامی ایران را فراهم کند.

عنوان: جامعه شناسی سینما

 نویسنده: جورج.ا.هواکو

 مترجم: بهروز تورانی

 تعداد صفحات: 219

 زبان: فارسی

 نوع فایل: PDF

 حجم: 5.5 مگابایت

لینک دانلود رایگان کتاب جامعه شناسی سینما