مطالعات فرهنگی و رسانه ایران
این تارنما به آخرین مباحث حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه ایران با چشم انداز ارتباطی می پردازد.
مطالعات فرهنگی و رسانه ایران
این تارنما به آخرین مباحث حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه ایران با چشم انداز ارتباطی می پردازد.روش تحقیق گراندد تئوری یا نظریه زمینه ای
«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- گراندد تئوری (نظریه زمینه ای) در وبلاگ Searches از غفور شیخی منتشر شده بود که در این یادداشت نقل می شود.
تعاریف:
گراندد تئوری یک روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که به پژوهشگران در حوزه های موضوعی گوناگون امکان می دهد تا به جای اتکا به تئوری های موجود، خود به تدوین تئوری اقدام کند.
این تئوری به شکل نظام مند و بر اساس داده های واقعی تدوین می شود. این روش در مواردی کاربرد دارد که دانش ما در آن زمینه ها محدود است.
گلَزر و استراوس[1] در سال 1967 برای اولین بار این راهبرد اجرایی پژوهش کیفی را در کتاب خود مطرح کردند:
«موضوع اصلی کتاب ما، کشف تئوری بر اساس گردآوری نظام مند داده در پژوهش های علوم اجتماعی است. هر فصل این کتاب بر مراحلی می پردازد که ما در فرایند تولید تئوری پشت سر گذاشته ایم. انگیزه اصلی از معرفی این تئوری رسیدن به مرحله ای از شناخت در مورد موضوع مورد مطالعه است که ما را قادر می سازد نظریه ای را که ساخته ایم بر اساس داده های واقعی استحکام بخشیم.»
استراوس و کوربین در سال 1994 در یک تعریف مشابه گراندد تئوری را این گونه تبیین کرده اند:
گراندد تئوری(نظریه زمینه ای) یک روش پژوهش عمومی برای تولید تئوری است. منظور از نظریه زمینه ای، نظریه برگرفته از داده هایی است که در طی فرایند پژوهش به صورت نظام مند گردآوری و تحلیل شده اند. در این راهبرد، گردآوری و تحلیل داده ها و نظریه ای که در نهایت از داده ها استنتاج می شود، در ارتباط نزدیک با یکدیگر قرار دارند. پژوهشگر به جای این که مطالعه خود را با نظریه از پیش تصور شده ای آغاز کند، کار را با یک حوزه مطالعاتی خاص شروع کرده، اجازه می دهد که نظریه از دل داده ها پدیدار شود.نظریه بر گرفته از داده ها نسبت به نظریه ای که حاصل جمع آمدن یک سلسله مفاهیم بر اساس تجربه یا تاملات صرف است، با احتمال بیشتری می تواند نمایانگر واقعیت باشد و از آن جا که نظریه های زمینه ای از داده ها استنتاج می شوند، می توانند با ایجاد بصیرت و ادراک عمیق تر، رهنمود مطمئنی برای عمل باشند.
تعریف منصوریان از گراندد تئوری در سال 1386 به شرح زیر است:
گراندد تئوری در ساده ترین شکل ممکن عبارت است از فرایند ساخت یک نظریه مدون از طریق گردآوری سازمان یافته داده و تحلیل استقرایی داده ها برای پاسخگویی بر پرسش های نوین آن دسته از پژوهش های کیفی که فاقد مبانی نظری کافی در زمینه موضوع مورد مطالعه هستند.
پاول می گوید: نظریه زمینه ای، روشی است که نظریه ها، مفاهیم، فرضیه ها و قضایا را به جای استنتاج از پیش فرض های قبلی، سایر پژوهش ها یا چارچوب های نظری موجود، به طور مستقیم از داده ها کشف می کند. زمانی که گردآوری و تحلیل داده ها متوقف شد، نظریه حاصل ، درک عمیقی در ارتباط با موجودیت های مورد مطالعه فراهم می کند. این کار، نظریه را به عنوان یک فرایند، مورد تاکید قرار می دهد، یعنی به جای یک فراورده تکمیل شده، آن را موجودیتی پیوسته در حال تکوین تلقی می کند. قابلیت تعمیم در این جا عامل موثری نیست. زیرا هدف ، درک پدیده است نه کنترل آن و منظور ادراک شرایط در یک محیط خاص و به همان شکل موجود است، نه پیش بینی آن چه که ممکن است در محیط های مشابه اتفاق بیفتد و تحقیق بر آن است که چرایی رفتارهای افراد را درک کند.
5 ویژگی نظریه هایی که از طریق گراندد تئوری تولید می شوند:
1. پژوهشگر را قادر به توضیح و تشریح موضوع مورد مطالعه سازد و امکان پیشگویی در مورد رخدادهای ممکن در زمینه تحقیق را فراهم سازد.
2. در پیشرفت مبانی نظری موضوع مورد مطالعه مؤثر باشد و در آن مشارکت کند.
3. علاوه بر مبانی نظری در زمینه های علمی موضوع مورد مطالعه نیز کاربرد داشته باشد.
4. رویکرد تازه ای برای نگرش به موضوع مورد مطالعه فراهم آورده و پژوهشگر به مرحله ای از شناخت نسبت به داده برساند که بتواند به داده گردآوری شده معنا و مفهوم ببخشد.
5. پژوهش های آتی در زمینه مورد نظر
شباهت ها و تفاوت های نظریه زمینه ای با دیگر روش ها
مطالعاتی که با راهبرد نظریه زمینه ای انجام می گیرند، با سایر راهبرد های پژوهش کیفی، از برخی جنبه ها دارای مشابهت یا تفاوت هستند.
شباهت ها: نظریه زمینه ای از نظر موارد زیر با سایر راهبرد ها مشابه است:
منابع داده ها در این راهبرد نیز مانند راهبرد های دیگر عبارت از مصاحبه، مشاهدات میدانی و اسناد و مدارکی مانند دفترهای یادداشت و خاطرات و زندگینامه ها و خود – زندگینامه ها، منابع تاریخی، روزنامه ها و سایر رسانه ها از جمله نوارهای ویدیویی است. در نظریه زمینه ای نیز مانند سایر راهبرد ها می توان از داده های کمی و یا ترکیب روش های تحلیل کیفی و کمی استفاده کرد. همچنین پژوهشگرانی که از راهبرد نظریه زمینه ای استفاده می کنند، مانند سایر پژوهشگران کیفی، مسئولیت و نقشی را که در تفسیر داده ها بر عهده دارند، به خوبی می پذیرند و تنها به گزارش و بیان دیدگاه های افراد، گروه ها و سازمان های تحت مطالعه اکتفا نمی کنند، بلکه مسئولیت تفسیر دیده ها، شنیده ها و خوانده های خود را نیز بر عهده می گیرند.
تفاوت: تفاوت اساسی میان راهبرد نظریه زمینه ای با سایر راهبرد های پژوهش کیفی تاکید این راهبرد بر تکوین نظریه است. پژوهشگران می توانند در اجرای نظریه زمینه ای در جهت تکوین نظریه قایم به ذات[2]است که به دلیل همین زمینه ای بودن و تکوین آن از طریق میان کنش با داده های گردآوری شده در یک موقعیت مشخص،متفاوت از نظریه های عمومی تر قیاسی است.
چگونگی اجرای گراندد تئوری:
1. تئوری پرسش های پژوهش
2. گردآوری داده ها همراه با تحلیل تا جایی که به مرحله اشباع می رسیم.
3. کدگذاری داده ها در سه مرحله (یافتن مفاهیم در داده ها)
کدگذاری آزاد
کدگذاری محوری
کدگذاری انتخابی(گزینشی)
(تحلیل داده هایی که به منظور تکوین نظریه زمینه ای گردآوری می شوند، با استفاده از رمزگذاری نظری[3] انجام می گیرد. در این شیوه، ابتدا رمزهای مناسب به بخش های مختلف داده ها اختصاص داده می شود و این مرزها در قالب مقوله ها دسته بندی می شوند که این فرایند، رمزگذاری آزاد[4]نامیده می شود، سپس پژوهشگر با اندیشیدن در مورد ابعاد متفاوت این مقوله ها و یافتن پیوندهای میان آن ها به رمزگذاری محوری[5]اقدام می کند.
لازم به ذکر است که در جریان این رمزگذاری ها، پژوهشگر با استفاده از نمونه گیری نظری[6] و با توجه به مفاهیم پدیدار شده از دل داده ها، به گردآوری داده ها در مورد افراد، رخدادها و موقعیت های مختلفی می پردازد که تصویر غنی تری از مفاهیم و مقوله های حاصل، فراهم خواهند کرد. سرانجام، با رمزگذاری گزینشی[7] مقوله ها پالایش می شوند و با طی این فرایند ها در نهایت، چارچوبی نظری پدیدار می شود.)
4. یادداشت برداری
5. نگارش و تدوین تئوری[8]
آخرین وظیفه گراندد تئوریست این است که آنچه او از این تصویر می بیند را برای سایر افراد به تصویر بکشد.
به کمک تئوری ساخته شده می توان فرضیه هایی تدوین کرد که پژوهش های بعدی به آزمون آنها بپردازد.
هرچند که مایه گرفتن مفاهیم از داده ها، مشخصه اصلی راهبرد نظریه زمینه ای است، خلاقیت پژوهشگر نیز در این راهبرد، جزیی اساسی محسوب می شود. تحلیل ، عبارت از میان کنش مابین پژوهشگر و داده هاست که این خود، آمیزه ای از دانش و هنر محسوب می شود. حفظ دقت و اعتبار در یک حد معین و مایه گرفتن تحلیل از داده ها، متکی به دانش تحلیل است و توانایی پژوهشگر در مورد نامگذاری مناسب مقوله ها، پرسیدن سؤالات برانگیزنده، مقایسه و استنتاج طرحی نو، یکپارچه و واقع بینانه از انبوه داده های خام و سازمان نیافته، خلاقیت وی را متجلی می کند.
مثالی از پژوهش های نظریه زمینه ای:
مدرسان دروس زمین شناسی برای تفهیم فرایندها و مفاهیم علمی مربوط به حوزه زمین شناسی از منابع اطلاعاتی متنوعی استفاده می کنند، نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع یابی این گروه از مدرسان طی یک پژوهش کیفی و با استفاده از راهبرد نظریه زمینه ای ، توسط وارد مورد مطالعه قرار گرفت.
نمونه ای هدفمند به تعداد هفت نفر از مدرسان زمین شناسی شاغل در چهار دانشگاه انتخاب شدند و برای گردآوری داده ها از روش های مختلفی مانند مصاحبه نیمه طراحی شده، مرور اسناد و مدارک و مشاهده در کلاس های درس استفاده شد.
تحلیل داده ها از طریق رمزگذاری، مقوله بندی و تفسیر الگوها و روابط انجام گرفت. در جریان اجرای پژوهش، عوامل زمینه ای مربوط نیز شناسایی شد و در نهایت، مدل ساده ای به دست آمد که نشان دهنده نقش اطلاعات در آموزش و تدریس گروه شرکت کنندگان بود.
در این بررسی مشخص شد که مدرسان در امر آموزش و تدریس از مجموعه های شخصی خود نیز استفاده می کنند و برای این مدرسان، کمبود وقت و بودجه برای تبدیل منابع چاپی و اسلایدها به تصاویر دیجیتالی یکی از موانع مهم در تدریس و آموزش، محسوب می شود.
یافته های پژوهش برای کتابداران دانشگاهی نیز اشاراتی ضمنی دربرداشت و توجه بیشتر به فراهم آوری رسانه های دیداری و همکاری در رابطه با مجموعه سازی تعاونی از طریق بسته بندی مجدد مجموعه های شخصی مدرسان را، جهت ارتقاء سطح تدریس، مورد تأکید قرار می داد.
* در لینک زیر دانشجویان ارتباطات تحقیقی به روش گراوندد تئوری انجام داده اندکه ممکن است ملاحظه ی آن مفید واقع شود.
تحقیقی با روش گراندد تئوری
[1] Glaser and Strauss
[2] Substantive Theory
[3] theoretical coding
[4] open coding
[5] axial coding
[6] theoretical sampling
[7] selective coding
[8] در این مرحله تصویر پژوهش برای پژوهشگر از همیشه روشن تر است.
این مطالب زیر از وب آقای عباسیان جهت آپدیت روش فوق، اضافه شده است: باتشکر از ایشان.
ئوری وابسته به زمینه که گاهی نظریه مبنایی یا نظریه برخاسته از داده ها به آن اطلاق می گردد عبارت است از : آنچه به طور استقرایی از مطالعه پدیده ای بدست می اید و نمایانگر آن پدیده است.اخیراً از بین انواع متفاوت روش پژوهش کیفی، در بین اساتید، دانشجویان و پژوهشگران به روش تئوری وابسته به زمینه اقبال بیشتری شده است. با توجه به عدم دانش کافی و تخصص مطلوب در انجام این روش پژوهش ، انجام پژوهش از طریق این روش کمی دشوار می نماید. . . .
به منظور انجام پژوهش در علوم رفتاری و اجتماعی دو رویکرد اصلی وجود دارد: کمی و کیفی. پژوهش کیفی (qualitative research) بر درک عمیق از رفتار انسان و جامعه و دلایلی که در پشت این رفتار وجود دارد، تاکید می کند. پژوهش کیفی به تجارب گزارش شده افراد از طریق تحلیل قوم نگاری ، پژوهش میدانی و مطالعه موردی متکی است. پژوش کمی (quantitative research) بررسی علمی است، شامل روش های تجربی و سایر روشهای نظامندی است که بر کنترل و کمی ساختن شاخص های عملکرد تاکید می کند. اندازه گیری و آمار، پایه های اصلی پژوهش کمی هستند. محققان روش کیفی ، علاقه مند به درک و تبیین ایده های جدید و کشف الگوهای رفتار می باشند. محققان روش کمی ، با تدوین و آزمون فرضیه ها و ابداع مدل ها و نظریه های تبیین کننده رفتار، سروکار دارند (هوی ، 2010).
مطالب ذکر شده در بالا تفاوت دو روش پژوهش کمی و کیفی را به طور خلاصه بیان می کند که شرح تفصیلی ان در کتاب های روش تحقیق وجود دارد. اخیراً با وجود مشکلات اصلی روش کمی پژوهش در مطالعات علوم انسانی، اقبال زیادی به پژوهش کیفی صورت پذیرفته است. البته این توجه در کشور ما جدید می باشد و گرنه سالهاست که در سایر کشورهای پیشرفته درحوزه علم از این روش استفاده می گردد. پژوهش کیفی مانند پژوهش کمی دارای انواع گوناگونی می باشد مانند: قوم نگاری ، مطالعات انتقادی ، پدیدار شناسی ، تئوری وابسته به زمینه ، مطالعه مورد و . . . در بین انواع متفاوت روش پژوهش کیفی تئوری وابسته به زمینه بیشرت مورد توجه اساتید و دانشجویان قرارگرفته است. به باور نویسنده ، صرفا علاقه به این نوع روش پژوهش کیفی ، باعث انجام مطلوب آن نمی گردد. و شاید برخلاف روشهای کمی انجام چنین روشهایی نیاز به مهارت و تخصص کافی در حوزه مورد مطالعه را می طلبد.
روش تئوری وابسته به زمینه نخستین بار توسط دو نفر از جامعه شناسان بنام گلیزر و اشتراس در اواخر دهه 60 ، بوجود آمد. این دو نفر در کتاب خود با عنوان " اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی ، رویه ها و شیوه ها پس از تعریف روش پژوهش کیفی بیان می کنند که تئوری وابسته زمینه عبارت است از آنچه که به طور استقرایی از مطالعه پدیده ای بدست می آید و نمایانگر آن پدیده است. به عبارت دیگر آن را باید کشف کرد، کامل نمود و به طور آزمایشی از طریق گردآوری منظم اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده هایی که از آن پدیده نشات گرفته است، اثبات نمود. نویسندگان کتاب مذکور، در جایی دیگر از کتاب ، رویه تئوری وابسته به زمینه را یک روش تحقیق کیفی می دانند که یک سلسه رویه های سیستماتیک را به کار می گیرد تا نظریه ای مبتنی بر استقرا درباره پدیده ای ایجاد کند. با توجه به مطالب بیان شده می توان به این نتیجه رسید که در روش تئوری وابسته به زمینه پژوهشگر با تماس مستقیم با منابع موضوع مورد مطالعه به گردآوری داده ها پرداخته که می تواند از طریق مشاهده یا مصاحبه صورت گیرد ، سپس با توجه به دانش و مهارت فردی و میزان تسلط به موضوع مورد مطالعه به تحلیل داده ها می پردازد. در تحلیل داده ها مشابه با تمام روشهای پژوهش کیفی ، تفسیر و نظر فردی محقق نیز در نتیجه گیری دخالت دارد. محقق پس از تحلیل اولیه داده ها و تدوین نتیجه مقدماتی با بررسی مجدد و عمیق تر ، نتایج اولیه خود را مورد آزمون قرار داده و در نهایت به نتیجه کلی نائل می گردد.
انجام پژوهش با توجه به روش تئوری وابسته به زمینه در مقایسه با سایر روشهای متداول کمی ، زمان بر ، هزینه بر و دانش و مهارت تخصصی محقق را طلب می کند. لذا چنانچه شما مایل به انجام پژوهش خود از طریق این روش هستید باید این نکات را مدنظر قرار دهید و سپس شروع به کار نمایید. مطالعه کتابهای موجود در زمینه تئوری وابسته به زمینه (انگلیس یا فارسی) و انتخاب استاد راهنما مسلط به موضوع پژوهش و روش تئوری وابسته به زمینه ، به منظور موفقیت شما پیشنهاد می گردد.
- هوی ، وین (1390) مقدمه ای بر روش تحقیق کمی در علوم تربیتی. ترجمه عبدالحسین عباسیان و مرتضی طاهری . انتشارات شرح.
استراس ، آنسلم. کوربین ، جولیت (1387) اصول روش تحقیق کیفی ، نظریه مبنایی ، رویه ها و شیوه ها. ترجمه بیوک محمدی. انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تعاریف:
گراندد تئوری یک روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که به پژوهشگران در حوزه های موضوعی گوناگون امکان می دهد تا به جای اتکا به تئوری های موجود، خود به تدوین تئوری اقدام کند.
این تئوری به شکل نظام مند و بر اساس داده های واقعی تدوین می شود. این روش در مواردی کاربرد دارد که دانش ما در آن زمینه ها محدود است.
گلَزر و استراوس[1] در سال 1967 برای اولین بار این راهبرد اجرایی پژوهش کیفی را در کتاب خود مطرح کردند:
«موضوع اصلی کتاب ما، کشف تئوری بر اساس گردآوری نظام مند داده در پژوهش های علوم اجتماعی است. هر فصل این کتاب بر مراحلی می پردازد که ما در فرایند تولید تئوری پشت سر گذاشته ایم. انگیزه اصلی از معرفی این تئوری رسیدن به مرحله ای از شناخت در مورد موضوع مورد مطالعه است که ما را قادر می سازد نظریه ای را که ساخته ایم بر اساس داده های واقعی استحکام بخشیم.»
استراوس و کوربین در سال 1994 در یک تعریف مشابه گراندد تئوری را این گونه تبیین کرده اند:
گراندد تئوری(نظریه زمینه ای) یک روش پژوهش عمومی برای تولید تئوری است. منظور از نظریه زمینه ای، نظریه برگرفته از داده هایی است که در طی فرایند پژوهش به صورت نظام مند گردآوری و تحلیل شده اند. در این راهبرد، گردآوری و تحلیل داده ها و نظریه ای که در نهایت از داده ها استنتاج می شود، در ارتباط نزدیک با یکدیگر قرار دارند. پژوهشگر به جای این که مطالعه خود را با نظریه از پیش تصور شده ای آغاز کند، کار را با یک حوزه مطالعاتی خاص شروع کرده، اجازه می دهد که نظریه از دل داده ها پدیدار شود.نظریه بر گرفته از داده ها نسبت به نظریه ای که حاصل جمع آمدن یک سلسله مفاهیم بر اساس تجربه یا تاملات صرف است، با احتمال بیشتری می تواند نمایانگر واقعیت باشد و از آن جا که نظریه های زمینه ای از داده ها استنتاج می شوند، می توانند با ایجاد بصیرت و ادراک عمیق تر، رهنمود مطمئنی برای عمل باشند.
تعریف منصوریان از گراندد تئوری در سال 1386 به شرح زیر است:
گراندد تئوری در ساده ترین شکل ممکن عبارت است از فرایند ساخت یک نظریه مدون از طریق گردآوری سازمان یافته داده و تحلیل استقرایی داده ها برای پاسخگویی بر پرسش های نوین آن دسته از پژوهش های کیفی که فاقد مبانی نظری کافی در زمینه موضوع مورد مطالعه هستند.
پاول می گوید: نظریه زمینه ای، روشی است که نظریه ها، مفاهیم، فرضیه ها و قضایا را به جای استنتاج از پیش فرض های قبلی، سایر پژوهش ها یا چارچوب های نظری موجود، به طور مستقیم از داده ها کشف می کند. زمانی که گردآوری و تحلیل داده ها متوقف شد، نظریه حاصل ، درک عمیقی در ارتباط با موجودیت های مورد مطالعه فراهم می کند. این کار، نظریه را به عنوان یک فرایند، مورد تاکید قرار می دهد، یعنی به جای یک فراورده تکمیل شده، آن را موجودیتی پیوسته در حال تکوین تلقی می کند. قابلیت تعمیم در این جا عامل موثری نیست. زیرا هدف ، درک پدیده است نه کنترل آن و منظور ادراک شرایط در یک محیط خاص و به همان شکل موجود است، نه پیش بینی آن چه که ممکن است در محیط های مشابه اتفاق بیفتد و تحقیق بر آن است که چرایی رفتارهای افراد را درک کند.
5 ویژگی نظریه هایی که از طریق گراندد تئوری تولید می شوند:
1. پژوهشگر را قادر به توضیح و تشریح موضوع مورد مطالعه سازد و امکان پیشگویی در مورد رخدادهای ممکن در زمینه تحقیق را فراهم سازد.
2. در پیشرفت مبانی نظری موضوع مورد مطالعه مؤثر باشد و در آن مشارکت کند.
3. علاوه بر مبانی نظری در زمینه های علمی موضوع مورد مطالعه نیز کاربرد داشته باشد.
4. رویکرد تازه ای برای نگرش به موضوع مورد مطالعه فراهم آورده و پژوهشگر به مرحله ای از شناخت نسبت به داده برساند که بتواند به داده گردآوری شده معنا و مفهوم ببخشد.
5. پژوهش های آتی در زمینه مورد نظر
شباهت ها و تفاوت های نظریه زمینه ای با دیگر روش ها
مطالعاتی که با راهبرد نظریه زمینه ای انجام می گیرند، با سایر راهبرد های پژوهش کیفی، از برخی جنبه ها دارای مشابهت یا تفاوت هستند.
شباهت ها: نظریه زمینه ای از نظر موارد زیر با سایر راهبرد ها مشابه است:
منابع داده ها در این راهبرد نیز مانند راهبرد های دیگر عبارت از مصاحبه، مشاهدات میدانی و اسناد و مدارکی مانند دفترهای یادداشت و خاطرات و زندگینامه ها و خود – زندگینامه ها، منابع تاریخی، روزنامه ها و سایر رسانه ها از جمله نوارهای ویدیویی است. در نظریه زمینه ای نیز مانند سایر راهبرد ها می توان از داده های کمی و یا ترکیب روش های تحلیل کیفی و کمی استفاده کرد. همچنین پژوهشگرانی که از راهبرد نظریه زمینه ای استفاده می کنند، مانند سایر پژوهشگران کیفی، مسئولیت و نقشی را که در تفسیر داده ها بر عهده دارند، به خوبی می پذیرند و تنها به گزارش و بیان دیدگاه های افراد، گروه ها و سازمان های تحت مطالعه اکتفا نمی کنند، بلکه مسئولیت تفسیر دیده ها، شنیده ها و خوانده های خود را نیز بر عهده می گیرند.
تفاوت: تفاوت اساسی میان راهبرد نظریه زمینه ای با سایر راهبرد های پژوهش کیفی تاکید این راهبرد بر تکوین نظریه است. پژوهشگران می توانند در اجرای نظریه زمینه ای در جهت تکوین نظریه قایم به ذات[2]است که به دلیل همین زمینه ای بودن و تکوین آن از طریق میان کنش با داده های گردآوری شده در یک موقعیت مشخص،متفاوت از نظریه های عمومی تر قیاسی است.
چگونگی اجرای گراندد تئوری:
1. تئوری پرسش های پژوهش
2. گردآوری داده ها همراه با تحلیل تا جایی که به مرحله اشباع می رسیم.
3. کدگذاری داده ها در سه مرحله (یافتن مفاهیم در داده ها)
کدگذاری آزاد
کدگذاری محوری
کدگذاری انتخابی(گزینشی)
(تحلیل داده هایی که به منظور تکوین نظریه زمینه ای گردآوری می شوند، با استفاده از رمزگذاری نظری[3] انجام می گیرد. در این شیوه، ابتدا رمزهای مناسب به بخش های مختلف داده ها اختصاص داده می شود و این مرزها در قالب مقوله ها دسته بندی می شوند که این فرایند، رمزگذاری آزاد[4]نامیده می شود، سپس پژوهشگر با اندیشیدن در مورد ابعاد متفاوت این مقوله ها و یافتن پیوندهای میان آن ها به رمزگذاری محوری[5]اقدام می کند.
لازم به ذکر است که در جریان این رمزگذاری ها، پژوهشگر با استفاده از نمونه گیری نظری[6] و با توجه به مفاهیم پدیدار شده از دل داده ها، به گردآوری داده ها در مورد افراد، رخدادها و موقعیت های مختلفی می پردازد که تصویر غنی تری از مفاهیم و مقوله های حاصل، فراهم خواهند کرد. سرانجام، با رمزگذاری گزینشی[7] مقوله ها پالایش می شوند و با طی این فرایند ها در نهایت، چارچوبی نظری پدیدار می شود.)
4. یادداشت برداری
5. نگارش و تدوین تئوری[8]
آخرین وظیفه گراندد تئوریست این است که آنچه او از این تصویر می بیند را برای سایر افراد به تصویر بکشد.
به کمک تئوری ساخته شده می توان فرضیه هایی تدوین کرد که پژوهش های بعدی به آزمون آنها بپردازد.
هرچند که مایه گرفتن مفاهیم از داده ها، مشخصه اصلی راهبرد نظریه زمینه ای است، خلاقیت پژوهشگر نیز در این راهبرد، جزیی اساسی محسوب می شود. تحلیل ، عبارت از میان کنش مابین پژوهشگر و داده هاست که این خود، آمیزه ای از دانش و هنر محسوب می شود. حفظ دقت و اعتبار در یک حد معین و مایه گرفتن تحلیل از داده ها، متکی به دانش تحلیل است و توانایی پژوهشگر در مورد نامگذاری مناسب مقوله ها، پرسیدن سؤالات برانگیزنده، مقایسه و استنتاج طرحی نو، یکپارچه و واقع بینانه از انبوه داده های خام و سازمان نیافته، خلاقیت وی را متجلی می کند.
مثالی از پژوهش های نظریه زمینه ای:
مدرسان دروس زمین شناسی برای تفهیم فرایندها و مفاهیم علمی مربوط به حوزه زمین شناسی از منابع اطلاعاتی متنوعی استفاده می کنند، نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع یابی این گروه از مدرسان طی یک پژوهش کیفی و با استفاده از راهبرد نظریه زمینه ای ، توسط وارد مورد مطالعه قرار گرفت.
نمونه ای هدفمند به تعداد هفت نفر از مدرسان زمین شناسی شاغل در چهار دانشگاه انتخاب شدند و برای گردآوری داده ها از روش های مختلفی مانند مصاحبه نیمه طراحی شده، مرور اسناد و مدارک و مشاهده در کلاس های درس استفاده شد.
تحلیل داده ها از طریق رمزگذاری، مقوله بندی و تفسیر الگوها و روابط انجام گرفت. در جریان اجرای پژوهش، عوامل زمینه ای مربوط نیز شناسایی شد و در نهایت، مدل ساده ای به دست آمد که نشان دهنده نقش اطلاعات در آموزش و تدریس گروه شرکت کنندگان بود.
در این بررسی مشخص شد که مدرسان در امر آموزش و تدریس از مجموعه های شخصی خود نیز استفاده می کنند و برای این مدرسان، کمبود وقت و بودجه برای تبدیل منابع چاپی و اسلایدها به تصاویر دیجیتالی یکی از موانع مهم در تدریس و آموزش، محسوب می شود.
یافته های پژوهش برای کتابداران دانشگاهی نیز اشاراتی ضمنی دربرداشت و توجه بیشتر به فراهم آوری رسانه های دیداری و همکاری در رابطه با مجموعه سازی تعاونی از طریق بسته بندی مجدد مجموعه های شخصی مدرسان را، جهت ارتقاء سطح تدریس، مورد تأکید قرار می داد.
* در لینک زیر دانشجویان ارتباطات تحقیقی به روش گراوندد تئوری انجام داده اندکه ممکن است ملاحظه ی آن مفید واقع شود.
تحقیقی با روش گراندد تئوری
[1] Glaser and Strauss
[2] Substantive Theory
[3] theoretical coding
[4] open coding
[5] axial coding
[6] theoretical sampling
[7] selective coding
[8] در این مرحله تصویر پژوهش برای پژوهشگر از همیشه روشن تر است.
این مطالب زیر از وب آقای عباسیان جهت آپدیت روش فوق، اضافه شده است: باتشکر از ایشان.
ئوری وابسته به زمینه که گاهی نظریه مبنایی یا نظریه برخاسته از داده ها به آن اطلاق می گردد عبارت است از : آنچه به طور استقرایی از مطالعه پدیده ای بدست می اید و نمایانگر آن پدیده است.اخیراً از بین انواع متفاوت روش پژوهش کیفی، در بین اساتید، دانشجویان و پژوهشگران به روش تئوری وابسته به زمینه اقبال بیشتری شده است. با توجه به عدم دانش کافی و تخصص مطلوب در انجام این روش پژوهش ، انجام پژوهش از طریق این روش کمی دشوار می نماید. . . .
به منظور انجام پژوهش در علوم رفتاری و اجتماعی دو رویکرد اصلی وجود دارد: کمی و کیفی. پژوهش کیفی (qualitative research) بر درک عمیق از رفتار انسان و جامعه و دلایلی که در پشت این رفتار وجود دارد، تاکید می کند. پژوهش کیفی به تجارب گزارش شده افراد از طریق تحلیل قوم نگاری ، پژوهش میدانی و مطالعه موردی متکی است. پژوش کمی (quantitative research) بررسی علمی است، شامل روش های تجربی و سایر روشهای نظامندی است که بر کنترل و کمی ساختن شاخص های عملکرد تاکید می کند. اندازه گیری و آمار، پایه های اصلی پژوهش کمی هستند. محققان روش کیفی ، علاقه مند به درک و تبیین ایده های جدید و کشف الگوهای رفتار می باشند. محققان روش کمی ، با تدوین و آزمون فرضیه ها و ابداع مدل ها و نظریه های تبیین کننده رفتار، سروکار دارند (هوی ، 2010).
مطالب ذکر شده در بالا تفاوت دو روش پژوهش کمی و کیفی را به طور خلاصه بیان می کند که شرح تفصیلی ان در کتاب های روش تحقیق وجود دارد. اخیراً با وجود مشکلات اصلی روش کمی پژوهش در مطالعات علوم انسانی، اقبال زیادی به پژوهش کیفی صورت پذیرفته است. البته این توجه در کشور ما جدید می باشد و گرنه سالهاست که در سایر کشورهای پیشرفته درحوزه علم از این روش استفاده می گردد. پژوهش کیفی مانند پژوهش کمی دارای انواع گوناگونی می باشد مانند: قوم نگاری ، مطالعات انتقادی ، پدیدار شناسی ، تئوری وابسته به زمینه ، مطالعه مورد و . . . در بین انواع متفاوت روش پژوهش کیفی تئوری وابسته به زمینه بیشرت مورد توجه اساتید و دانشجویان قرارگرفته است. به باور نویسنده ، صرفا علاقه به این نوع روش پژوهش کیفی ، باعث انجام مطلوب آن نمی گردد. و شاید برخلاف روشهای کمی انجام چنین روشهایی نیاز به مهارت و تخصص کافی در حوزه مورد مطالعه را می طلبد.
روش تئوری وابسته به زمینه نخستین بار توسط دو نفر از جامعه شناسان بنام گلیزر و اشتراس در اواخر دهه 60 ، بوجود آمد. این دو نفر در کتاب خود با عنوان " اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی ، رویه ها و شیوه ها پس از تعریف روش پژوهش کیفی بیان می کنند که تئوری وابسته زمینه عبارت است از آنچه که به طور استقرایی از مطالعه پدیده ای بدست می آید و نمایانگر آن پدیده است. به عبارت دیگر آن را باید کشف کرد، کامل نمود و به طور آزمایشی از طریق گردآوری منظم اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده هایی که از آن پدیده نشات گرفته است، اثبات نمود. نویسندگان کتاب مذکور، در جایی دیگر از کتاب ، رویه تئوری وابسته به زمینه را یک روش تحقیق کیفی می دانند که یک سلسه رویه های سیستماتیک را به کار می گیرد تا نظریه ای مبتنی بر استقرا درباره پدیده ای ایجاد کند. با توجه به مطالب بیان شده می توان به این نتیجه رسید که در روش تئوری وابسته به زمینه پژوهشگر با تماس مستقیم با منابع موضوع مورد مطالعه به گردآوری داده ها پرداخته که می تواند از طریق مشاهده یا مصاحبه صورت گیرد ، سپس با توجه به دانش و مهارت فردی و میزان تسلط به موضوع مورد مطالعه به تحلیل داده ها می پردازد. در تحلیل داده ها مشابه با تمام روشهای پژوهش کیفی ، تفسیر و نظر فردی محقق نیز در نتیجه گیری دخالت دارد. محقق پس از تحلیل اولیه داده ها و تدوین نتیجه مقدماتی با بررسی مجدد و عمیق تر ، نتایج اولیه خود را مورد آزمون قرار داده و در نهایت به نتیجه کلی نائل می گردد.
انجام پژوهش با توجه به روش تئوری وابسته به زمینه در مقایسه با سایر روشهای متداول کمی ، زمان بر ، هزینه بر و دانش و مهارت تخصصی محقق را طلب می کند. لذا چنانچه شما مایل به انجام پژوهش خود از طریق این روش هستید باید این نکات را مدنظر قرار دهید و سپس شروع به کار نمایید. مطالعه کتابهای موجود در زمینه تئوری وابسته به زمینه (انگلیس یا فارسی) و انتخاب استاد راهنما مسلط به موضوع پژوهش و روش تئوری وابسته به زمینه ، به منظور موفقیت شما پیشنهاد می گردد.
- هوی ، وین (1390) مقدمه ای بر روش تحقیق کمی در علوم تربیتی. ترجمه عبدالحسین عباسیان و مرتضی طاهری . انتشارات شرح.
استراس ، آنسلم. کوربین ، جولیت (1387) اصول روش تحقیق کیفی ، نظریه مبنایی ، رویه ها و شیوه ها. ترجمه بیوک محمدی. انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
