تکنیک سوسیومتری و سوسیوگرام

«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- در تست سوسیومتریک از هر یک از اعضای تیم خواسته می شود یک شخص دیگر را از اعضای تیم انتخاب کند.

1- شما دوست دارید چه کسانی در ترکیب تیم حضور داشته باشند؟ نام .... نفر را ذکر کنید؟

2- نام افرادی را که دوست ندارید در ترکیب تیم حضور داشته باشند ذکر کنید؟

یک روش خاص تست سوسیومتریکی این است که از اعضای تیم پرسیده شود آن اشخاص را نام ببرد که احتمال می دهند:

1- دوست ندارند شما در ترکیب تیم  حضور داشته باشند؟

2- دوست دارند شما در ترکیب تیم حاضر باشید؟

در این گونه  موارد این روش را ادراک سوسیومتریکی می نامند.

 شیوه های ارایه و استخراج نتایج سوسیومتری :

 الف-سوسیوگرام

سوسیوگرام نتایج را به صورت تصویری ارایه می دهد.سوسیوگرام با افزایش تعداد بازیکنان به تدریج پیچیده تر می شود به این جهت توصیه می شود که سوسیوگرام های جزیی ( بخشی از اجزاء روابط ) ترسیم شود.مثلا یک سوسیوگرام جزیی از انتخابهای اول  و یا از رد ( نفی ) کردن های اول ترسیم نمود.همچنین می توان دو روش را با هم ترکیب نمود و مثلا یک سوسیوگرام جزئی از انتخابهای اول و و انتخابهای اول حدس زده شده ارایه داد.یکی از اشکال مخصوص سوسیوگرام جزیی، سوسیوگرام فردی است که در آن تنها موقعیت سوسیومتریکی یکی از بازیکنان ( آراء داده و گرفته شده ) ترسیم شده است.در این گونه موارد روابط بین افراد دیگر مورد نظر نیست.

سوسیوگرام صفحه هدف گیری

برای اینکه نتایج تست های سوسیوگرام استاندارد باشد از سوسیوگرام صفحه هدف گیری استفاده می شود.در این صفحه دوایری به دور یک مرکز مشترک و با فواصل یکسان مانند صفحه هدف گیری تیراندازی ترسیم می شوند..در داخلی ترین صفحه هدف گیری ، آن بازیکنانی ترسیم می شوند که بیشتر از همه انتخاب می شوند .از هر دایره به طرف دایره بیرون ، تعداد آراء کسب شده کم می شود.کاملا بیرون منزویها قرار می گیرند.یک چنین سوسیوگرام صفحه هدف گیری البته فقط به عنوان سوسیوگرام جزئی ترسیم می شود.

اشکال سوسیومتریکی معمول در تعاملات اعضای تیم

اشکال سوسیومتریکی معمول عبارتند از :

1- جفت:

در این حالت یکی از اعضای تیم عضوئ دیگری را به عنوان بازیکن مورد علاقه / مورد تنفرخود انتخاب می کند و  متقابلا  بازیکن مقابل نیز چنین انتخاب در مورد او انجام می دهد.

2- مثلث:

سه بازیکن تیم دیدگاه یکسانی درباره همدیگر دارند و همدیگر را اتخاب می کنند.

3- زنجیر:

 به صورت تصویری : A ←B ←C ←D ( این تصویر با انتخاب متقابل نیز ممکن است ترسیم شود.).

4-  ستاره:

 یک شخص به دفعات زیاد از سوی افراد دیگر تیم انتخاب می شود که ما این فرد را ستاره تعاملی تیم می نامیم. .ستاره تعاملی تیم لزوما ممکن است با ستاره تاکتیکی و مورد علاقه تماشاگران تیم یکی نباشد.یکی از امتیازات یک تیم خوب این است که کاپیتان تیم ستاره تعاملی تیم نیز باشد.

5- باند:

 یک تعداد مشخص از افراد ، خیلی زیاد خود را از بین خود انتخاب می کنند و به دیگر اعضای گروه کمتر رای می دهند و از آنها نیز فقط رای کمی می آورند.

6- استار:

 بازیکنی که زیاد انتخاب می شود یک کانون یک ستاره تعاملی باشد.اصولا در هر تیم دو نوع استار می تواند وجود داشته باشد:

الف) استار احساسی :

محبوبترین عضو تیم محسوب می شود.

ب) استار تخصصی :

 عضوی از تیم که همه به تخصص و مهارتش در تیم معتقدند و او را خبره می دانند.

استار احساسی تیم ممکن است استار تخصصی تیم نیز باشد.چنین عضوی مهره کلیدی تیم نیز محسوب می شود . از دست دادن یا محرومیت چنین بازیکنی ممکن است شیرازه تیم را در یک بازی از هم بپاشد.

7- بازیکن پشت پرده:

 بازیکنی منزوی تیم که فقط یک رابطه تعاملی با استار دارد بازیکن پشت پرده نامیده می شود.چنین بازیکنی ممکن است عضو جدید تیم باشدو با استار تیم آشنایی دو طرفه داشته باشد.او در صورتی که بتواند تعاملات خود را با بقیه اعضای تیم ترمیم کند می تواند نقش مفیدتری در تیم داشته باشد.

8- منزوی:

بازیکنی که رای نمی آورد و هیچ کس از اعضای تیم را انتخاب نمی کند بازیکن منزوی نامیده می شود.مربیان تیم باید تلاش نمایند اینچنین بازیکنانی را شناسایی و موانع تعاملاتی آنها را برطرف نمایند.

9- فراموش شده :

 بازیکنی که دیگران را انتخاب می کند ، اما از طرف اعضای دیگر هیچ کس او را انتخاب نمی کند.از دلایل این امر ممکن است کم سابقه بودن عضو، نقص در تخصص و عدم پدید آمدن فرصت تعاملاتی دو طرفه باشد.

10- مطرود و مردود :

 بازیکنی که فقط رای عدم تمایل می آورد و همیشه نفی می شود مطرود و مردود است و بهتر است اگر مربیان نتوانند چاره ای بیندیشند او را از ترکیب تیم کنار گذارند.

ب- سوسیوماتریس

این روش گرچه کمتر از سوسیوگرام واضح است ، اما در عوض فوائد بسیاری برای استخراج دارد.در شکل زیر نمونه یک جدول سوسیوماتریس ترسیم شده است.علایم مورد استفاده به صورت زیر است.حروف انگلیسی Aو ...بازیکنان تیم می باشند.

علامت	مفهوم علامت
a	آرایی که خود فرد داده است
b	آرای حدس زده خود فرد
r	آرای کسب شده
s	آرای کسب شده - حدسی

شاخص های پیچیده فردی سوسیومتریکی بازیکنان تیم

1-  پایگاه سوسیومتریکی مثبت یک بازیکن: این شاخص در حقیقت نشان دهنده میزان محبوبیت و تعامل یک بازیکن با سایر بازیکنان هم تیمی خود است. پایگاه سوسیومتریکی مثبت یک بازیکن که عددی مابین صفر تا 1 است از رابطه زیر محاسبه می شود :

Ss+=∑r+/N-1

2- پایگاه سوسیومتریکی منفی یک بازیکن: این شاخص نشان دهنده میزان عدم مقبولیت و مخدوش شدن تعامل یک بازیکن با سایر بازیکنان هم تیمی خود است. پایگاه سوسیومتریکی منفی یک بازیکن که عددی مابین صفر تا 1 است از رابطه زیر محاسبه می شود :

Ss-=∑r-/N-1

 3- پایگاه سوسیومتریکی عام یک بازیکن :تفاضل پایگاه سوسیومتریکی منفی از مثبت یک بازیکن را پایگاه سوسیومتریکی عام می گویند.این شاخص عددی بین 1- تا 1+ است و از رابطه زیر محاسبه می شود.

SS=SS+-SS

بازیکنانی که پایگاه سوسیومتریکی عام آنها منفی است بازیکنانی هستند که وجود آنها حلقه تعاملات تیمی و انسجام تیمی را تضعیف می کنند.